Jako pierwsze przedstawiamy przykładowe formy językowo-gwarowe ludności miejscowej (chełmińskiej).
- Jo wisz. My wsiści robiljm na majuntku u Niamca (szwaba).
- Swygo mielim jeno bambetle dumowe i łachy.
- Dobry fachman (fachowiec, lub dobry robotnik)
- Obermajster (starszy majster)
- Szwajcer (zootechnik)
- Fornol (woźnica furmanki)
- Sztangryt (woźnica bryczki)
- Szlepa (włóka do równania pola)
- Kiżanka (narzędzie do robienia masła)
- Szory (placki pieczone na fajerkach)
- Fajera (kręgi blatu kuchennego)
- Kragiel (narzędzie do uprawy roli)
- Cynterfuga (maszyna do odwirowania mleka)
- Łordung (porządek)
- Kory (drewniane buty robotników)
- Lamsz (lemiesz pługa)
- Tryb (koło zębate)
- Zmiań na wjakszy tryb
- Damflug (pług do orki za pomocą maszyny parowej)
- Trygiel (garnek kuchenny, żeliwny)
- Kruż, krużyk (garnki gliniane)
- Jaki tan Szwab buł to buł, ale piniundze zawżdy dowoł na czas
- Pundziem nad janzioro po fajramencie
- Cukrówa (buraki cukrowe)
- Bydluna (buraki pastewne)
- Sztyga (kupka zboża)
- Aplegra (kosiarka, żniwiarka, garściówka do zboża)
- Manyż, kierat (urządzenie konne do napędzania sieczkarni)
Przejdźmy teraz Szanowni Państwo do przykładów gwary i nazewnictwa ludzi przybyły na tereny ziemi LGD Ziemia Gotyku z Polski Wschodniej, Kresów, Kongresówki:
- Wis, przyjechaliźwa na to Pomoze
- Śwaby połuciekały, nase pany tys, i ziami ci lezy łod cholery a corno jak łokupcuny sagun
- Sagun (garnek kuchenny do gotowania)
- Cyrpok (łyżka do czerpania, nalewania)
- Kamas (but skórzany, krótki)
- Oficerki (buty z cholewami wzorowane na wojskowych)
- Maśnicka, masielnicka (urządzenie do robienia masła)
- Łodciungacka (bańka do mleka z wziernikiem)
- Nie zryj jojka (nie jedz jajka)
- Łyzka (łyżka do jedzenia)
- Glunek (kromka chleba)
- Chochla (duża łyżka drewniana)
- Saflik, balyjo (drewniane pojemniki do prania)
- Kijunka (narzędzie do prania)
- Kaśkit, copka (czapka z daszkiem)
- Ji cego sia gapis bizdygunie jeden
- Krosno (warsztat tkacki)
- Kundziel, kółko, wrzeciono (urządzenie do przędzenia wełny)
- Przandlica (pierwowzór w/w urządzeń)
- Spranzynówka (kultywator)
- Sieckarnio
- Humunto
- Kierat
- Drabnik (wóz z drabinami)
- Wrótnio (bok wozu konnego)
- Młoducha (panna młoda na weselu)
- Druzba (świadek weselny)
- Kulosek (laska)
- Tracka (rzemiosło tartaczne)
- Garnusek (kubek)
- Rancniok (pług jednoskibowy bez kół)
- Łurka (orka pola)
- Syżaniok (obecnie placek – sernik)
